Klasyfikacja nauk i metody badawcze

Nauka ma wiele interpretacji, ale jej istotą jest wyjaśnianie świata. Każdą naukę można zaklasyfikować z różnych perspektyw. Podstawową jednostką klasyfikacji nauki w sensie instytucjonalnym jest dyscyplina naukowa, najczęściej odpowiadająca statystycznej strukturze gospodarki narodowej, a więc działom i gałę­ziom gospodarczym. Uznanie określonego zakresu wiedzy za ukształtowaną i doniosłą społecznie, a przez to godną wyodrębnienia część nauki znajduje formalny wyraz w uchwałach gremiów uczonych oraz prze­pisach prawa i urzędowych rejestrach. Głównymi kryteriami, na podstawie których wyodrębnia się dyscypliny naukowe, są:

  • przedmiot badań, czyli zakres rzeczywistości brany w badaniach pod uwagę;
  • cel społeczny, jakiemu ma służyć dana dyscyplina naukowa;
  • wzgląd badawczy, a więc punkt widzenia, z którego rozpatruje się badany wycinek rzeczywistości;
  • stosowane metody badawcze;
  • forma wypowiadanych twierdzeń.

dyscypliny-naukowe

Dyscypliny naukowe zaliczane są do większych jednostek klasyfikacyjnych – dziedzin nauki, a te z kolei do obszarów wiedzy.

Tradycyjnie rozróżnia się:

  • Nauki formalne (dedukcyjne), np. matematyka, logika. W naukach tych twierdzenia i teorie wy­nikają z innych twierdzeń wcześniej dowiedzionych lub z przyjętych aksjomatów. Metody uza­sadnienia twierdzeń i teorii polegają na różnych schematach niezawodnych rozumowań deduk­cyjnych.
  • Nauki empiryczne (indukcyjne), np.: fizyka, chemia, biologia, psychologia, socjologia, securitologia, nauki o zarządzaniu, nauki o kulturze fizycznej. W tych naukach twierdzenia i teorie wynikają z obserwacji rzeczywistości i odpowiedniej interpretacji. Metody uzasadnienia twierdzeń i teorii polegają na różnych schematach zawodnych rozumowań indukcyjnych.

Rozróżnia się też:

  • Nauki idiograficzne (historiograficzne) – opisują jakieś struktury, zjawiska i procesy, zmierzają do uchwycenia tego, co jest określone czasowo i niepowtarzalne, poszukują zdarzeń zewnętrznych kształtujących te struktury, zjawiska i procesy, nie dążąc do ich wyjaśniania (etnografia, systematy­ka). Najczęściej stosuje się tu metody obserwacji, wywiadu, analizy dokumentacji, studium przy­padku.
  • Nauki nomotetyczne – próbują wyjaśniać zjawiska poprzez tworzenie praw i teorii (obecnie wła­ściwie wszystkie nauki). Najczęściej stosuje się metody obserwacji, wywiadu, ankiety, testu i eks­perymentu.
  • Nauki przyrodnicze – przedmiotem ich badań jest przyroda.
  • Nauki społeczne, w tym humanistyczne, mające za przedmiot kulturę ludzką w rozmaitych jej przejawach.
  • Nauki teoretyczne – opisują, wyjaśniają i interpretują rzeczywistość.
  • Dyscypliny praktyczne (normatywne) – określa się je najczęściej w opozycji do nauk teoretycz­nych. Celem nauk praktycznych jest wskazanie reguł postępowania, aby zrealizować szczegółowe lub ogólne cele procesu badawczego, określenie „możliwego, a zarazem optymalnego sposobu re­alizacji przyjętego ideału – dotyczą więc przyszłości, postulowanych i pożądanych stanów rzeczy”.

Nowa systematyka zawiera trójstopniowy (a nie, jak dotychczas, dwustopniowy) podział nauk na ob­szary wiedzy, dziedziny nauki oraz dyscypliny naukowe:

  1. obszar nauk humanistycznych
  • dziedzina nauk humanistycznych
  • dyscypliny naukowe, w tym nauki o zarządzaniu
  1. obszar nauk społecznych
  • dziedzina nauk społecznych
  • dyscypliny naukowe, w tym nauki o bezpieczeństwie
  • dziedzina nauk ekonomicznych
  • dyscypliny naukowe, w tym nauki o zarządzaniu
  1. obszar nauk ścisłych
  2. obszar nauk przyrodniczych
  3. obszar nauk technicznych
  4. obszar nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych
  5. obszar nauk medycznych i nauk o zdrowiu
  • dziedzina nauk o kulturze fizycznej
  1. obszar sztuki.

Potrzebujesz pomocy zakresie publikacji naukowej?

Specjalność naukowa jest to względnie trwale uprawiana przez uczonych część jednej lub kilku dyscy­plin naukowych wyodrębniona ze względu na koncentrowanie uwagi na węższym fragmencie rzeczywisto­ści, rozpatrywanie go w węższym aspekcie lub stosowanie specyficznych metod badawczych. Specjalności bywają wyodrębniane według kryteriów przedmiotowych, poznawczych lub metodologicznych, a często mają charakter interdyscyplinarny (np. geofizyka, biochemia).

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *