Rola informacji w badaniach naukowych

Informacją jest:

• proces – w jego ramach osoba jest informowana lub udziela informacji,
• zasób wiedzy – gromadzony celowo, uporządkowany i w różny sposób utrwalony,
• jednostka procesu komunikacji – konkretny komunikat, książka, artykuł, rekord komputerowy,
• wydzielone miejsce w instytucji (np. dział informacji w bibliotece), zajmujące się zbiera­niem i udzielaniem informacji w określonej dziedzinie.

Informacja naukowa to [Podręczny słownik bibliotekarza 2011] dziedzina wiedzy obej­mująca informację:

• opracowaną metodą naukową,
• wyrażoną w osiągnięciach nauki,
• przeznaczoną dla pracowników nauki i studentów.

Informacja naukowa jest zatem dziedziną wiedzy obejmującą całość zagadnień teoretycz­nych i praktycznych związanych ze zbieraniem, opracowywaniem i rozpowszechnianiem danych z różnych dziedzin nauki, techniki, ekonomii i organizacji.

Informacja naukowa to także komunikat opracowany metodami naukowymi, utrwalony na odpowiednim nośniku informacji, przekazywany użytkownikom. W tym znaczeniu infor­macja naukowa może być precyzowana w zależności od:

• swego przedmiotu (np. informacja firmowa, patentowa, normalizacyjna, techniczna, ekonomiczna itd.),
• zakresu objętego jej zbiorem (np. informacja branżowa, dziedzinowa, problemowa itp.),
• rodzaju (np. informacja ekspresowa, analityczna, analityczno-syntetyczna, selektywna, syntetyczna, pełna, kompleksowa, dokumentacyjna, faktograficzna itd.),
• formy (np. informacja audialna, graficzna, liczbowa, pisemna, wizualna itp.),
• sposobu realizacji (np. informacja retrospektywna, bieżąca, jednorazowa),
• stosunku do źródła (np. informacja pierwotna, pochodna itd.),
• roli w systemie.

Podstawą do przygotowania jakiegokolwiek opracowania naukowego jest zapoznanie się z publikacjami, które zostały wydane i dotyczą określonego przedmiotu badań, czyli należy się zapoznać z bibliografią danego tematu, zagadnienia czy problemu. Źródłem wiedzy są zatem informacje pochodzące z wszelkiego rodzaju dokumentów, ta­kich jak: książki, czasopisma, opracowania bibliograficzne, obrazy, ilustracje itp. Przez dokument będący źródłem informacji należy rozumieć każdy utrwalony wyraz my­śli ludzkiej lub też każdy przedmiot użyty w celu stwierdzenia lub dowodnienia jakiegoś faktu. Źródeł informacji jest bardzo dużo. Dlatego też wyszukiwanie odpowiednich pozycji bi­bliograficznych bez elementarnych wiadomości z dziedziny informacji naukowej jest bardzo trudne. Studiowanie literatury naukowej wymaga od zainteresowanego nie tylko znajomości spo­sobu wyszukiwania potrzebnej literatury, informacji i wiadomości, ale także umiejętności ich opracowywania, porządkowania i klasyfikowania wyszukanych danych. Źródłem naukowej informacji może być każdy obiekt, z którego czerpane są informacje zaspokajające określone potrzeby informacyjne. Są to zarówno dokumenty, osoby lub insty­tucje. jak i systemy, miejsca, organizacje, spotkania itp., w których powstaje, znajduje się lub jeśli udostępniania informacja [Podręczny słownik bibliotekarza 2011; Puzio, Ziółkowska 1998]. Źródłem informacji może być zatem dokument, instytucja lub osoba.

Źródła informacji możemy podzielić na:

• dokumentalne, a w tym:
• piśmiennicze – zawierające dokumenty piśmiennicze; ich treść utrwalona jest w for­mie pisma lub druku; mogą to być dokumenty opublikowane (np. czasopisma) lub dokumenty niepublikowane (rękopisy, wydruki komputerowe, listy),
• niepiśmiennicze, graficzne lub multimedialne – zawierają obraz i/lub dźwięk;
• ze względu na sposób przygotowania i zawartość źródła informacji dzielimy na:
• pierwotne, oryginalne – zawierające dokumenty i informacje w kształcie nadanym im przez autorów, obejmują dane do wykorzystania w badaniach naukowych lub w dy­daktyce, np. repozytoria,
• pochodne – przygotowywane na podstawie dokumentów pierwotnych, pomagają użytkownikowi w ich odnajdywaniu, są to np. opisy bibliograficzne, spisy bibliogra­ficzne, bazy bibliograficzne,
• wtórne — czyli wykonane różnymi technikami kopie dokumentów odzwierciedlające ich pełne i niezmienne cechy pod względem treści, a często formy (kserokopie, foto­kopie, mikrofisze, wydruki).

Tak więc źródła informacji naukowej to m.in.:

• książki, czasopisma naukowe, encyklopedie, słowniki, informatory,
• bibliografie: dziedzinowe, zawartości czasopism, osobowe, bieżące, retrospektywne, dru­kowane i w postaci baz danych,
• katalogi elektroniczne i tradycyjne (kartkowe),
• spisy dokumentów,
• indeksy,
• różnego typu bazy faktograficzne, pełnotekstowe, abstraktowe, multimedialne.

Natomiast personalnymi źródłami informacji są bibliotekarze, w tym przede wszystkim pracownicy informacji naukowej.

Obecnie głównymi nośnikami informacji naukowej są nośniki elektroniczne, choć – w przypadku źródeł w języku polskim – wiele z nich ma w dalszym ciągu tradycyjną formę drukowaną.

Biblioteka zapewnia dostęp do źródeł naukowej informacji w postaci:

• dostępnych online katalogów elektronicznych i zdigitalizowanych katalogów kartko­wych,
• zbiorów w wersji drukowanej,
• czasopism i książek elektronicznych,
• elektronicznych baz danych,
• zbiorów obcych sprowadzanych w ramach wypożyczeń międzybibliotecznych,
• Internetu, w tym: serwisów informacyjnych, portali naukowych i specjalistycznych, wy­dawnictw multimedialnych.